Şap Üzerine Döşeme Yaparken Nem Ölçümü Nasıl Yapılır?

Zemin kaplamalarının başarısı, çoğu zaman gözle görülemeyen bir parametreye bağlıdır: nem. Yeni dökülmüş ya da eski olsa bile yeterince kuruduğu varsayılan bir şap üzerine yapılan döşemelerde yaşanan kabarma, ayrılma, küflenme ve yapıştırıcı kayıplarının büyük bölümü yanlış ya da hiç yapılmamış nem ölçümlerinden kaynaklanır. Uygulama anında sağlam görünen bir zemin, aylar sonra telafisi zor hasarlara yol açabilir. Bu nedenle şap üzerine döşeme yapmadan önce nem ölçümü, teknik bir formalite değil, işin kaderini belirleyen kritik bir aşamadır.

Bu yazıda, şap nedir sorusundan başlayarak; nemin zemin kaplamalarına etkisini, nem ölçüm yöntemlerini, hangi yöntemin ne zaman kullanılacağını, sahada sık yapılan hataları ve doğru uygulama pratiklerini tüm ayrıntılarıyla ele alacağız. Anlatım, ustaların, şantiye şeflerinin ve uygulamacıların sahada karşılaştığı gerçek sorunlar üzerinden şekillenecek; teori ile pratiğin kesiştiği noktalar özellikle vurgulanacaktır.

Şap Nedir ve Neden Nem Tutma Eğilimindedir?

Şap, betonarme taşıyıcı sistemin üzerine uygulanan, zemin kaplamasına düzgün ve taşıyıcı bir altlık oluşturan çimento esaslı ya da özel bağlayıcılı bir tabakadır. Klasik çimento şapları, üretim doğaları gereği yüksek miktarda su içerir. Bu suyun bir kısmı hidratasyon için kullanılırken, önemli bir kısmı zamanla buharlaşarak ortamdan uzaklaşmak zorundadır.

Sorun da tam bu noktada başlar. Şapın yüzeyi kuru görünse bile, alt katmanlarda hapsolmuş nem uzun süre varlığını sürdürebilir. Üstelik bu nem, üzerine kaplama yapıldığında yukarı çıkacak bir yol arar. Eğer bu yol yapıştırıcı, parke ya da kaplama malzemesiyle kapatılmışsa, nem kaçacak yer bulamaz ve reaksiyona girer.

Bu yüzden “şap sertleşti” ile “şap kurudu” kavramları birbirine karıştırılmamalıdır. Sertleşme birkaç gün içinde gerçekleşebilir, ancak gerçek anlamda kuruma haftalar hatta aylar sürebilir.

 

Nem Neden Bu Kadar Önemlidir?

Nem ölçümünün ihmal edilmesi, kısa ve uzun vadede çok sayıda probleme yol açar:

Parke ve laminatlarda kabarma ve bombe yapma

Seramik ve doğal taş kaplamalarda yapıştırıcı tutunma kaybı

PVC ve vinil zeminlerde yapışkanın emülsiyonunu kaybetmesi

Halı kaplamalarda küf ve kötü koku oluşumu

Epoksi ve poliüretan kaplamalarda kabarcıklar

Bu sorunların ortak noktası şudur: Hepsi, uygulama sonrası ortaya çıkar ve genellikle kullanıcı hatası olarak algılanır. Oysa çoğu zaman asıl sebep, döşeme öncesi yapılmayan ya da yanlış yapılan nem ölçümüdür.

 

Şap Türlerine Göre Nem Davranışı

Her şap aynı şekilde kurmaz ve aynı yöntemle ölçülmez. Nem ölçümüne geçmeden önce, şap türünü doğru tanımak gerekir.

Çimento Esaslı Şaplar

En yaygın kullanılan şap türüdür. Kuruma süresi uzundur ve nemi bünyesinde uzun süre tutar. Ortalama olarak her 1 cm kalınlık için yaklaşık 1 hafta kuruma süresi gerekir; ancak bu yalnızca ideal koşullar için geçerlidir.

Anhidrit (Alçı Esaslı) Şaplar

Daha hızlı kurur gibi görünse de neme karşı çok hassastır. Üzerine yapılacak kaplamalarda nem sınırları daha düşüktür ve ölçüm yöntemi titizlikle seçilmelidir.

Hızlı Kuruyan ve Katkılı Şaplar

Kimyasal katkılar sayesinde daha kısa sürede döşemeye hazır hale gelirler. Ancak bu tür şaplarda üretici talimatları dışına çıkmak ciddi riskler doğurur. Nem ölçümü, mutlaka belirtilen yöntemle yapılmalıdır.

 

Nem Ölçümü Yapılmadan Önce Bilinmesi Gerekenler

Nem ölçümü, rastgele yapılan bir işlem değildir. Ölçümden önce şu koşulların sağlanması gerekir:

Şap yüzeyi temiz ve tozsuz olmalıdır

Ortam sıcaklığı ve bağıl nem dengede olmalıdır

Ölçüm yapılacak alan, güneş ya da rüzgâr etkisinde olmamalıdır

Ölçüm cihazları kalibre edilmiş olmalıdır

Aksi halde elde edilen değerler yanıltıcı olur ve yanlış kararlar alınır.

 

Şap Üzerinde Nem Ölçüm Yöntemleri

1. CM (Karbit) Yöntemi – En Güvenilir Ölçüm

CM yöntemi, sahada en güvenilir ve en çok kabul gören ölçüm yöntemidir. Bu yöntem, şaptan alınan numunenin kalsiyum karbür ile reaksiyona sokulması esasına dayanır. Reaksiyon sonucu açığa çıkan gaz basıncı ölçülerek şap içindeki nem oranı hesaplanır.

Bu yöntemin en büyük avantajı, yüzeysel değil, şapın iç nemini ölçmesidir. Bu nedenle özellikle parke, epoksi ve PVC gibi hassas kaplamalar öncesinde tercih edilir.

CM yöntemi uygulaması ustalık ister. Numunenin doğru derinlikten alınması, doğru tartılması ve reaksiyon süresinin eksiksiz tamamlanması gerekir. Aksi halde sonuçlar hatalı olur.

2. Elektronik Nem Ölçerler

Yüzeyden temasla ya da temassız ölçüm yapan cihazlardır. Hızlı sonuç verirler ancak genellikle yüzey nemini ölçerler. Bu nedenle yalnızca ön kontrol amaçlı kullanılmaları önerilir.

Elektronik ölçerler, kesin karar vermek için tek başına yeterli değildir. CM ölçümüyle desteklenmedikçe yanıltıcı olabilir.

3. Folyo (Naylon) Testi – İlkel Ama Öğretici

Şap yüzeyine naylon bir örtü bantlanır ve 24 saat beklenir. Süre sonunda örtünün altında yoğuşma varsa, şap hâlâ nemlidir. Bu yöntem kesin değer vermez ancak nemin varlığı hakkında fikir sunar.

 

Ölçüm Sonuçları Nasıl Yorumlanmalı?

Her kaplama malzemesi için kabul edilebilir nem sınırları farklıdır. Genel kabul gören değerler şunlardır:

Laminat ve ahşap parke: %2 CM

PVC ve vinil kaplamalar: %2–2,5 CM

Seramik ve doğal taş: %3 CM

Epoksi ve poliüretan: %4 CM (ürüne bağlı)

Bu değerlerin üzerindeki nem oranlarında döşeme yapılması, riskli kabul edilir.

 

Sahada En Sık Yapılan Hatalar

Şapın yalnızca yüzeyine bakarak karar vermek

Elektronik ölçerle tek noktadan ölçüm yapmak

Üretici talimatlarını dikkate almamak

Kuruma süresini takvimle sınırlamak

Nem bariyeri kullanmadan kaplama yapmak

Bu hatalar, çoğu zaman aylar sonra ortaya çıkan ve geri dönüşü pahalı olan sorunlara neden olur.

 

Nem Yüksek Çıkarsa Ne Yapılmalı?

Nem ölçümü yüksek çıktığında panik yapılmamalıdır. Çözüm seçenekleri vardır:

Doğal kuruma süresini uzatmak

Ortam havalandırmasını iyileştirmek

Nem alma cihazları kullanmak

Epoksi veya poliüretan nem bariyeri uygulamak

Kaplama türünü değiştirmek

Önemli olan, sorunu gizlemek değil, doğru yöntemle çözmektir.

 

Nem Bariyerlerinin Rolü

Nem bariyerleri, şap içindeki nemin üst kaplamaya geçmesini engelleyen ara katmanlardır. Ancak bu ürünler bir kurtarıcı değil, doğru ölçümden sonra kullanılan tamamlayıcı çözümlerdir.

Yanlış yerde ve yanlış nem seviyesinde uygulanan bariyerler, sorunu çözmek yerine büyütebilir.

 

Usta Tecrübesi mi, Ölçüm mü?

Sahada sıkça duyulan bir cümle vardır: “Bu şap kurudur.” Oysa tecrübe, ölçümün alternatifi değil, tamamlayıcısıdır. En deneyimli usta bile nemi gözle göremez. Bu nedenle profesyonel uygulamalarda ölçüm yapılmadan işe başlanmaz.

 

Ölçülmeyen Nem, Gizli Bir Sorundur

Şap üzerine döşeme yaparken nem ölçümü, atlanabilecek bir detay değil; işin temelidir. Ölçüm yapılmadığında sorunlar ertelenir ama ortadan kalkmaz. Doğru yöntemle, doğru zamanda ve doğru ekipmanla yapılan nem ölçümü; hem uygulamacıyı hem kullanıcıyı korur.

İyi bir zemin kaplaması, yalnızca üstte görünen malzemeyle değil, altta görünmeyen nemle verilen mücadeleyle başlar.